Tiến bộ trong điều trị ung thư hàm mặt

(Sức khỏe & Đời sống) - Sau 8 giờ trong phòng mổ, các bác sĩ Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện Xanh Pôn, Viện Răng hàm mặt - Đại học Y Hà Nội đã phẫu thuật cắt bỏ và tạo hình thành công cho bệnh nhân bị biến dạng hoàn toàn vùng hàm mặt do khối u ác tính. Các chuyên gia cho biết, với những tiến bộ trong điều trị hiện nay thì chất lượng sống của nhiều người bệnh nặng có thể được cải thiện.

Ngạt mũi, buốt răng không ngờ bị ung thư

Cách đây 4 tháng, chị Đặng Thu H., 39 tuổi (Lương Sơn - Hòa Bình) cảm thấy đau, tê buốt vùng hàm trên từng đợt, bản chất là một người béo tốt khỏe mạnh, không có bệnh tật gì nên chị cứ nghĩ do viêm răng lợi bình thường gây ra và không để ý tới. Hơn một tháng nay, các đợt đau buốt tăng dần lên, khiến chị có lúc bị tê dại cả khuôn mặt, kèm theo đó là tình trạng ngạt mũi cũng xuất hiện và ngày càng nặng hơn khiến chị rất khó thở, nhất là về đêm. Theo kinh nghiệm của những người xung quanh cho rằng chị bị viêm xoang, chị đi mua thuốc nhỏ mũi và kháng sinh về dùng nhưng không hề có tác dụng. Qua vài đợt tự dùng thuốc mà không thấy bệnh thuyên giảm chị quyết định đi khám, mong là được bác sĩ kê cho đơn thuốc đặc hiệu hơn mà không hề hay biết chị đang mang trong người một căn bệnh nguy hiểm.

Điều trị sau phẫu thuật cho bệnh nhân H.
tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội.

Tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, qua thăm khám lâm sàng, các bác sĩ nghi ngờ chị H. có dấu hiệu của ung thư hàm mặt và cho làm các xét nghiệm chẩn đoán khác. Trên hình ảnh của chụp CT vùng hàm mặt của chị H. cho thấy có khối tổ chức ở vị trí khẩu cái cứng, kích thước 5 x 6cm, lấp đầy hốc mũi hai bên, phá hủy hai bên xương hàm mặt, niêm mạc xoang hàm bị dầy lên. Để khẳng định chính xác tình trạng bệnh của chị H., các bác sĩ tiếp tục cho làm sinh thiết khối u, kết quả không ngoài dự đoán: xương hàm mặt của bệnh nhân H bị ung thư.

Kết hợp nhiều kỹ thuật trong cùng một ca mổ

PGS.TS. Nguyễn Hữu Tú - Trưởng Khoa gây mê hồi sức và chống đau, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội: “Nguy cơ suy hô hấp sau mổ rất cao ở bệnh nhân phải phẫu thuật phức tạp vùng hàm mặt...

Đảm bảo an toàn cho một cuộc mổ phức tạp vùng hàm mặt kéo dài 8 giờ đồng hồ và thoát mê, rút ống nội khí quản của bệnh nhân H. là một khó khăn đối với những người làm gây mê hồi sức. Bởi vì thời gian phẫu thuật quá dài dễ gây ra nhiều nguy cơ trong và sau mổ như rối loạn huyết động, tụt thân nhiệt, rối loạn đông máu, điện giải... 

Đặc biệt, cuộc đại phẫu lại được thực hiện tại vùng hàm mặt làm thay đổi cơ bản giải phẫu đường hô hấp (bệnh nhân cắt gần nửa mặt trên) nguy cơ suy hô hấp nặng sau khi rút ống nội khí quản là rất lớn. Thông thường, những ca phẫu thuật phức tạp vùng hàm mặt phải chấp nhận mở khí quản chủ động để bỏ máy thở sau mổ. Chúng tôi đã cố gắng hồi sức tích cực bệnh nhân trong 3 ngày, đã rút ống nội khí quản thành công, tránh được can thiệp mở khí quản. Cùng với kỹ thuật chống đau hiện đại, bệnh nhân đã hồi phục nhanh chóng sau phẫu thuật”.

PGS.TS. Lê Văn Sơn - Viện Răng hàm mặt, Đại học Y Hà Nội cho biết, đây là một ca bệnh khó, ung thư xương hàm trên đã ở giai đoạn muộn, bệnh đã biến chuyển rất nặng. Trong tất cả các trường hợp bị ung thư hàm mặt đều có chỉ định phẫu thuật cắt bỏ, riêng bệnh nhân này không chỉ loại bỏ các tổ chức khối u mà còn phải tạo hình lại khuôn mặt thì mới đạt được chất lượng điều trị. Để có thể mang lại một kết quả tốt nhất, các bác sĩ Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện Xanh Pôn, Viện Răng hàm mặt - Đại học Y Hà Nội cùng phối hợp trong một ca mổ.

Các bác sĩ cho hay, thông thường, các trường hợp ung thư biểu mô tuyến xương hàm trên thường chỉ một bên (trái hoặc phải). Điều trị cho những bệnh nhân này là nạo vét sạch vùng bị tổn thương do khối u, sau đó dùng vạt cơ thái dương bên đó tạo hình. Đối với bệnh nhân H. bị tổn thương cả hai bên và lan quá mức trên cả vùng hàm mặt. Vì thế nếu cắt bỏ toàn bộ phần bị ung thư và tổ chức liên quan sẽ để lại lỗ khuyết rất lớn trên mặt, mặt sẽ biến dạng và dẫn đến mất nhiều chức năng như: thở kém, không thể nói, cười, ăn uống khó khăn... toàn bộ khối mặt sẽ tụt ra sau. Chính vì vậy để giữ lại hình thái và những chức năng cơ bản cho khuôn mặt người bệnh đòi hỏi có sự phối hợp nhiều chuyên khoa khác nhau. Bệnh viện Đại học Y Hà Nội đã sẵn sàng hai kíp mổ cùng với các bác sĩ gây mê hồi sức tiến hành phẫu thuật cho người bệnh.

Kíp mổ thứ nhất do PGS.TS. Lê Văn Sơn chủ trì, các phẫu thuật viên đục tách chân bướm khỏi khối hàm trên, đục tách rời trụ nanh và vách ngăn hốc mũi, cắt niêm mạc quanh u, cắt các cuốn mũi dưới và giữa, nạo vét xoang hàm 2 bên, lấy gọn toàn bộ u và xoang hàm trên. Đồng thời chuẩn bị đường hầm để cho cuống mạch khi ghép da và cơ đùi đi qua.

Kíp mổ thứ 2 do PGS.TS. Trần Thiết Sơn - Trưởng Bộ môn phẫu thuật tạo hình, Trưởng Khoa phẫu thuật tạo hình - Bệnh viện Xanh Pôn thực hiện. Các bác sĩ bóc vạt da cơ đùi trước trái chuyển vạt tới vùng hàm mặt. Tạo hình các bộ phận đã bị cắt để khuôn mặt có được chức năng gần như bình thường. Điều khó khăn nhất để vùng tổ chức của vùng đùi "sống" trên mặt người bệnh là phải nối được các động tĩnh mạch của vạt tổ chức đùi với các động tĩnh mạch vùng hàm mặt. Quá trình tạo hình các bộ phận trên mặt và nối ghép các động tĩnh mạch là một kỹ thuật khó, đòi hỏi trình độ lành nghề của người phẫu thuật viên.

Sau 8 giờ phẫu thuật, các bác sĩ đã cắt bỏ và tạo hình thành công khuôn mặt cho bệnh nhân. Hiện bệnh nhân đã được điều trị ổn định và xuất viện.

Cơ hội sống cho bệnh nhân ung thư hàm mặt

PGS. TS. Lê Văn Sơn khẳng định, đây là một tiến bộ lớn trong điều trị ung thư vùng hàm mặt. Trước đây, đối với những bệnh nhân nặng như chị H. thì hoặc là không thể chỉ định phẫu thuật hoặc nếu phẫu thuật thì chỉ có thể cắt bỏ khối u mà không thể tái tạo lại những tổ chức bị phá hủy hoặc phải trải qua nhiều cuộc mổ khác nhau mới có thể tạo hình được phần nào vì phẫu thuật này có thời gian khá lâu, phức tạp, đòi hỏi sự kết hợp đồng bộ của nhiều chuyên khoa. Gần đây, tất cả những ung thư vùng hàm mặt (lưỡi, xương hàm...) bệnh nhân được tạo hình ngay sau khi phẫu thuật loại bỏ tổ chức ung thư, điều đó không chỉ mang lại cơ hội sống cho người bệnh mà còn nâng cao chất lượng sống của họ.

Lấy vạt da cơ đùi để ghép vào mặt cho bệnh nhân.

Các bệnh vùng hàm mặt dễ phát hiện nhưng dễ bị bỏ qua

Không giống như các dấu hiệu ung thư âm thầm ở nhiều cơ quan khác, các biểu hiện bất thường vùng hàm mặt rất dễ phát hiện, PGS. TS. Sơn chia sẻ. Bệnh nhân có thể nhìn thấy được, cảm thấy được ( đau, buốt, mỏi...) và sờ thấy được. Nhưng hầu hết người bệnh lại thường đến viện khi đã muộn. Vì vùng miệng họng hay bị tổn thương, dễ bị tổn thương do rất nhiều lý do khác nhau, thậm chí là stress cũng có thể làm rộp lưỡi, loét miệng. Những dấu hiệu ban đầu rất dễ nhầm lẫn với những bệnh lý thông thường khác và người bệnh đều bỏ qua, thậm chí những bác sĩ không có kinh nghiệm cũng không nghĩ tới nguy cơ ung thư.

Các bác sĩ cho biết, khi ung thư vùng hàm mặt đã ở giai đoạn muộn thì phát triển với tốc độ rất nhanh. Theo PGS. Sơn, sở dĩ ung thư ở bộ phận này phát triển nhanh do dễ bị sang chấn, dễ bị chảy máu và vì thế rất dễ bị nhiễm khuẩn, điều đó làm bệnh nhân suy giảm nhanh chóng các chức năng nuốt, thở, nói, nhai, trong đó quan trọng nhất là ăn uống dẫn đến cơ thể suy kiệt, mệt mỏi... Tất cả tạo thành vòng xoáy luẩn quẩn của ung thư vùng hàm mặt. Chính vì vậy, lời khuyên của các bác sĩ là nếu thấy những bất thường ở răng miệng người bệnh không tự ý dùng thuốc mà cần được khám và điều trị bởi các bác sĩ chuyên khoa.

PGS.TS. Nguyễn Hữu Tú - Trưởng Khoa gây mê hồi sức và chống đau, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội: “Nguy cơ suy hô hấp sau mổ rất cao ở bệnh nhân phải phẫu thuật phức tạp vùng hàm mặt... Đảm bảo an toàn cho một cuộc mổ phức tạp vùng hàm mặt kéo dài 8 giờ đồng hồ và thoát mê, rút ống nội khí quản của bệnh nhân H. là một khó khăn đối với những người làm gây mê hồi sức. Bởi vì thời gian phẫu thuật quá dài dễ gây ra nhiều nguy cơ trong và sau mổ như rối loạn huyết động, tụt thân nhiệt, rối loạn đông máu, điện giải...  Đặc biệt, cuộc đại phẫu lại được thực hiện tại vùng hàm mặt làm thay đổi cơ bản giải phẫu đường hô hấp (bệnh nhân cắt gần nửa mặt trên) nguy cơ suy hô hấp nặng sau khi rút ống nội khí quản là rất lớn. Thông thường, những ca phẫu thuật phức tạp vùng hàm mặt phải chấp nhận mở khí quản chủ động để bỏ máy thở sau mổ.  Chúng tôi đã cố gắng hồi sức tích cực bệnh nhân trong 3 ngày, đã rút ống nội khí quản thành công, tránh được can thiệp mở khí quản. Cùng với kỹ thuật chống đau hiện đại, bệnh nhân đã hồi phục nhanh chóng sau phẫu thuật”.

Bài và ảnh Lê Hảo

Sức khỏe và Đời sống